Гэты тэкст — лаўрэат конкурсу эсэ, арганізаванага грамадзянскай кааліцыяй “Без візы!” супольна з парталам TUT.BY.
Прывітанне вольнаму, як вецер, чалавеку!
Вось амаль год як ты вучышся і працуеш ў адным з еўрапейскіх універсітэтаў. Разам з магчымасцю атрымаць выдатную адукацыю ты стаў яшчэ і шчаслівым уладальнікам штампіка, які адкрывае перад табой межы еўрапейскай прасторы.
Як жа з такой нагоды не стаць зацятым вандроўнікам? Ты не ведаеш, што ўвесь гэты час разам з табой падарожнічаю і я. “У пятніцу еду ў Берлін,” – паведамляеш ты мне праз Skype, і я загадзя, як і належыць сапраўднаму вандроўніку, рыхтуюся да паездкі.
Чытаю, шукаю, гляджу, слухаю… Я нават ведаю, як выглядае твой вагон унутры, дзякуй старому сябру “Гуглу”. Вечарам мы сядаем у цягнік, які імчыць нас у Берлін. Праз некалькі гадзін нашыя шляхі разыходзяцца, ты выходзіш, я застаюся, але я ведаю наперад усё, што ты будзеш рабіць у гэтым горадзе.
Ты не падобны да тыповага турыста, які, высалапіўшы язык, лётае ад будынка да помніка, ад фантана да касцёла, каб паспець сфатаграфаваць сябе самога на фоне знакамітых месцаў, а як жа без гэтага, трэба потым паказваць сябрам, знаёмым з ганарлівым выглядам, маўляў, глядзіце, я тут быў і тут, пры гэтым час ад часу разглядаць помнікі за сваёй спіной і лавіць сябе на думцы, быццам бачыш іх упершыню. …Можа і так, але ж не, фотаздымак – гэта доказ адваротнага і не абы-які доказ…
Ты не такі, бо ў цябе ёсць час і залаты ключык ад еўрапейскіх дзвярэй. Таму ты не спяшаешся, павольна вандруеш, разглядаеш і нават не фатаграфуеш. Навошта? “Гугл” прапануе куды больш якасныя фотаздымкі, не, ты спрабуеш зафіксаваць у сваёй памяці імгненні, што ствараюць няўлоўную мелодыю горада. Якая яна? У кожным мястэчку свая.
Ты гэта ўжо ведаеш напэўна. З чаго яна сатканая? З гукаў мовы мясцовых жыхароў, з пахаў ласункаў, што падрыхтавалі табе гасцінныя гаспадары шматлікіх кафэ, з хуткасці праляцеўшага паўз цябе старога трамвая і нават, калі такое здараецца, з нахабнасці прагных таксістаў. Ты вяртаешся назад з чарговага падарожжа, і Skype паведамляе мне скупа: “невялікі і прыгожы горад” альбо “ніколі не думаў, што горад можа быць такім утульным”…
Мне шкада, мне так хочацца пачуць больш, але я ведаю, што ў тваёй душы зараз гучыць мелодыя, якую я няздольная ані пачуць, ані зразумець. Бо ў мяне няма магчымасці адчыніць тыя дзверы, праз якія з лёгкасцю праходіш ты.
Nayarna
Прывітанне носьбіту шэнгену ў сваёй кішэні!
Ведаеш, учора мне прысніўся жудасны сон, быццам мы з табой разам вандруем па адной з еўрапейскіх краін, раптам да нас падыходзяць людзі, шмат людзей. Я ўглядаюся і разумею, што гэта прадстаўнікі паліцыі ці падобных да іх органаў Еўрапейскага саюза. Думаю: іх павінна быць двадццаць сем, зараз палічу, але не паспяваю. Наперад выходзіць англійскі вартаўнік, ведаеш, у такой цікавай мядзвежай шапцы, пад якой не відаць вачэй.
Ён просіць цябе паказаць пашпарт, мне смешна, як ён можа што-небудзь убачыць з-пад гэтай шапкі. Ты працягваеш свой пашпарт, і – о дзіва – ён свеціцца колам залатых зорачак. Англічанін дзякуе табе і адыходзіць, у гэты час да мяне набліжаецца французскі жандарм, бач, думаю, вядома яму аднекуль, што я французскую мову ведаю лепш, чым англійскую. Ветліва просіць мяне таксама паказаць пашпарт, я паслухмяна падпарадкоўваюся. Мой дакумент зусім не свеціцца, і француз раптам як закрычыць, а за ім, як па камандзе, і ўсе астатнія падхопліваюць: “У Вас візы няма, візы няма!!!”. Я ж сама здзіўляючыся сваёй знаходлівасці, ім спакойна адказваю: “Якая віза? Вы што, мёсье і джэнтльмэны, з глузду з’ехалі ці што, я ж падарожнічаю ў сне, для гэтага не патрэбна аніякіх візаў”.
Жандарм не супакойваецца: “Мадмуазэль павінна ведаць, што з 1 студзеня 2011 года для падарожжаў у снах таксама неабходна віза”. Ад такой заявы я губляюся, але ўжо праз імгненне крычу, спрабую нешта даказаць, дзе ж яшчэ беларусы могуць успомніць пра правы чалавека, як ні на тэрыторыі ЕС. Я пераконваю іх, што яны памыляюцца, што нельга так абыходзіцца са мной, я ж не ведала пра гэты закон. Незаўважна для сябе я ператвараюся ў тыгрыцу, што рыкае, шалёна кідаецца з аднаго боку ў другі, але тут усе двадццаць сем паліцэйскіх спрактыкаваным рухам дрэсіроўшчыка накіроўваюць свае жэзлы, кіёчкі, карацей, у каго што ёсць у руках, у напрамку палаючага залатымі зоркамі кола. Мне страшна, але я скачу, а ты застаешся…
Скачу і апынаюся ў шэрым тумане, вакол нічога не відаць, я тыкаюся туды-сюды, не ведаючы, што мне рабіць, і што самае цікавае, я ўсяго баюся. Неўзабаве заўважаю, што ніякая я больш не тыгрыца, а малое бездапаможнае кацяня, і думкі, мае думкі, ты толькі паслухай, якія ў мяне думкі з’явіліся: “Хоць бы мышэй далі крыху налавіць, каб не памерці з голаду, ды малачка не пашкадавалі раз на тыдзень, а так жыць можна”. Ад жаху за свой далейшы лёс я прачынаюся…
Nayarna
Прывітанне Бураціну!
Ніяк не ачомаюся ад свайго сну, заходжу вечарам у краму і бокам абыходжу малочны аддзел, не магу пазбавіцца адчування, што бачу там не звычайных замучаных пасля працоўнага дня пакупнікоў, а бездапаможных кацянятак. Спрабую адразу пераключыцца на іншыя думкі…
Вось, трэба рабіць візу, але як падумаю: даведкі, амбасада, анкеты, чэргі, а потым можа яшчэ і адмова без тлумачэння прычын, становіцца не па сабе, таму і цягну да апошняга дня.
Учора села ў аўтобус, а там купка кітайцаў, цвыркочуць нешта па-свойму, весела ім, усміхаюцца, мне здаецца, яны заўсёды радуюцца жыццю, вось бы беларусам такую звычку займець. Але ж, не, мы сур’ёзная нацыя! Эх, нам бы толькі больш магчымасцяў!
Ведаеш, аднойчы ў кожнага беларуса, як у цябе, Бураціна, будзе залаты ключык, з дапамогай якога ён будзе адчыняць дзверы з залатымі зорачкамі, вандраваць, атрымліваць вопыт, веды, а потым вяртацца назад у яснае надвор’е Радзімы, бо там прыемна быць госцем, а тут – гаспадаром! Не таму толькі, што тут усё роднае і блізкае, але і таму, што ўзровень жыцця не адрозніваецца ад таго, што за заходнім ганкам.
Утопія, фантазіі, мары, летуценні… Магчыма. Але ж мары – гэта толькі ўспаміны будучага, да таго ж нашыя продкі так доўга чакалі лепшага. Дык, калі ж гэтаму лепшаму завітаць да нас, як не ў час высокіх тэхналогій. У нас усё атрымаецца. Я веру. А ты?
З надзеяй на тое, што лепшае зусім хутка пагрукае ў дзверы.
Nayarna